Στις 16 Ιουλίου 1913 ένας Έλληνας σφουγγαράς από τη Σύμη έσπασε το ρεκόρ ελεύθερης κατάδυσης. Ήταν ο Στάθης Χατζής ή Χατζηστάθης, όπως τον φώναζαν, ο οποίος κατόρθωσε να καταδυθεί σε βάθος 88 μέτρων, κρατώντας την αναπνοή του. Παρέμεινε στο βυθό για 3 λεπτά και 58 δευτερόλεπτα και αναδύθηκε. Δεν βούτηξε με μάσκα ούτε με σκάφανδρο, αλλά γυμνός κρατώντας μόνο μια πέτρα 15 κιλών για να κατέβει πιο γρήγορα.
Όπως είχε πει ο ίδιος στον Ιταλό ναύαρχο, όταν βρισκόταν σε βάθος 40 μέτρων μπορούσε να κρατάει την αναπνοή του για 7 λεπτά
Δεν βούτηξε για να σπάσει κάποιο ρεκόρ, αλλά για να βοηθήσει το ιταλικό θωρηκτό Ρεγγίνα Μαργκαρίτα που είχε χάσει την άγκυρά του στην Κάρπαθο.
Ο Στάθης Χατζής φημίζονταν για τις καταδυτικές του ικανότητες
Οι Ιταλοί που είχαν υπό την κατοχή τους τα Δωδεκάνησα αναζήτησαν βοήθεια στο νησί. Ήθελαν να βρουν έναν δύτη που θα βουτούσε στο βυθό για να τους δέσει την καδένα. Οι ντόπιοι τους πρότειναν τον Στάθη Χατζή. Ο Χατζηστάθης φημιζόταν για τις καταδυτικές του ικανότητες και την αντοχή του κάτω από το νερό.
Ο Χατζής ήταν σφουγγαράς της Σύμης, είχε γεννηθεί το 1878 και ασχολούνταν με το ψάρεμα.
Οι Ιταλοί πήγαν να τον βρουν κοντά στα τουρκικά παράλια. Εκεί ψάρευε κρυφά μαζί με έναν φίλο του με δυναμίτη. Όταν ο Χατζής είδε το ιταλικό πλοίο να τον πλησιάζει, νομίζοντας πως ήταν τούρκικο βύθισε τη βάρκα του με πέτρες και κρύφτηκε.
Αφού πληροφορήθηκε τον λόγο που τον αναζητούσαν, δέχτηκε να βουτήξει για λογαριασμό τους. Η συμφωνία μεταξύ Ιταλών και Χατζή περιελάμβανε να τους βρει την άγκυρα που είχε χαθεί στον βυθό της θάλασσας. Ως αντάλλαγμα θα έπαιρνε μια χρυσή λίρα, ποσό μεγάλο για την εποχή.
Ο Χατζής υποσχέθηκε στον Ιταλό καπετάνιο ότι θα φέρει σε πέρας την αποστολή του. Αφού έκανε μια αναγνωριστική βουτιά στα 63 μέτρα, ετοιμάστηκε για τη μεγάλη κατάδυση. Κόσμος από όλο το νησί είχε συγκεντρωθεί για να τον παρακολουθήσει, ενώ βοηθό στο παράτολμο εγχείρημά είχε τον φίλο του, Λιά (Ηλία) Πάχου.
Στάθης Χατζής : Έμεινε 3 λεπτά και 58 δευτερόλεπτα σε βάθος 88 μέτρων
Δεμένος με ένα σχοινί, έπεσε στο νερό γυμνός κρατώντας μια πέτρα, ή διαφορετικά “καμπανέλι”, που θα επιτάχυνε την βύθιση. Έμεινε 3 λεπτά και 58 δευτερόλεπτα σε βάθος 88 μέτρων. Έσπασε το ρεκόρ βάθους και άπνοιας που είχε γίνει ποτέ στις καταδύσεις. Όταν ανασύρθηκε είχαν ματώσει λίγο τα αυτιά του.
Η προσπάθειά του στον βυθό της θάλασσας ενθουσίασε τους Ιταλούς. Έτσι του παραχώρησαν, έπειτα από δική του απαίτηση, το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα στο Αιγαίο. Υπενθυμίζεται ότι τότε βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή.
Η ιστορία του Χατζηστάθη έγινε θέμα στις ιταλικές εφημερίδες και τα περιοδικά. Με αυτόν τον τρόπο διαδόθηκαν οι λεπτομέρειες του πρωτοφανούς εγχειρήματος.
Το κατόρθωμά του ήταν εξωπραγματικό. Στη σύγχρονη εποχή οι κορυφαίοι αθλητές με σκληρή προπόνηση και άριστη υλικοτεχνική υποδομή βουτάνε σε 3 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα. Συγκριτικά τους χώριζε ένας αιώνας κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Ο Στάθης Χατζής έμεινε ζωντανός στον Ατλαντικό
Μάλιστα το 1918 είχε μπαρκάρει σε ένα αγγλικό πλοίο που στον Ατλαντικό τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο. Ήταν ο μοναδικός επιζών από το ναυάγιο. Τρεις μέρες περιπλανιόταν πάνω σε μια σχεδία, μέχρι να τον εντοπίσει ένα αγγλικό υποβρύχιο. Οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να πιστέψουν πώς κρατήθηκε στη ζωή τόσες μέρες.
Τα επόμενα χρόνια μετανάστευσε στην Αμερική για ένα καλύτερο μέλλον. Στην Ελλάδα επέστρεψε όταν διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα. Άνοιξε έναν μηχανοκίνητο μύλο και πέθανε τελικά το 1936, σε ηλικία 58 ετών.
Στο Μουσείο του νησιού εκτίθενται πολλά ιστορικά αντικείμενα από τη ζωή των ναυτικών της Σύμης. Μεταξύ των οποίων και των σφουγγαράδων που ανέσυραν τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Όπως επίσης και της θρυλικής Βγενιώς (Ευγενίας) Μαστορίδη. Η οποία το 1863 ήταν η πρώτη γυναίκα στον κόσμο που έπεσε στη θάλασσα με σκάφανδρο, που είχε φέρει ο σύζυγος της από τη Γαλλία.
Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος από την Σύμη, Γιώργος Ζαχαριάδης, επειδή τότε οι σφουγγαράδες είχαν ενδοιασμούς για να το δοκιμάσουν, το σκάφανδρο, το φόρεσε η γυναίκα του Μαστορίδη και βούτηξε στο λιμάνι της Σύμης. Μάλιστα η Βγενιώ Μαστορίδη όταν βούτηξε, ήταν έγκυος!