Τη διετία 2018-2019 είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον Μάρκο Σπυρόπουλο με αφορμή τη συμμετοχή τους στο Mini Transat. Για όσους δεν γνωρίζουν, το Mini Transat είναι ο μοναχικός διάπλους του Ατλαντικού με σκάφος μήκους 6,5 μέτρων.
Σκοπός ήταν να γράψω κάτι σχετικά με την προσπάθεια που είχε ήδη ξεκινήσει λίγο καιρό πριν και το ζητούμενο φυσικά η εξεύρεση χορηγών. Είναι ένας αγώνας που απαιτεί διετή προετοιμασία και συμμετοχή σε αγώνες του εξωτερικού και τα σκάφη είναι αρκετά ακριβά. Ένας αγώνας με τεράστια γραφειοκρατία που έκανε όσους συμμετείχαν, αστειευόμενοι μεταξύ τους να λένε πως ίσως το πιο δύσκολο πράγμα τελικά να μην είναι ο διάπλους αυτός καθεαυτός, αλλά το να αντέξεις την όλη διαδικασία και να φτάσεις στη γραμμή της εκκίνησης.
Πολύ σύντομα το ‘να γράψω κάτι’ έγινε το να βρίσκομαι εκεί, να ταξιδεύουμε μαζί και να βοηθάω σε κάθε μικρό ή μεγάλο πράγμα που μπορούσα. Ήμουν νέα ιστιοπλόος, άπειρη, απ’ αυτούς που πολλοί έμπειροι θα πουν ‘δεν ξέρει κατά πού πέφτει η θάλασσα’ όμως όλο αυτό με ενθουσίαζε και το να βοηθάω κάποιον να κάνει κάτι που από μέσα μου έλεγα ‘μακάρι να μπορούσα κι εγώ’ με γέμιζε.
Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες των δυσκολιών που αντιμετωπίσαμε και το άγχος που ζήσαμε. Κι αν αυτό το άγχος το είχα εγώ που απλώς βοηθούσα, ούτε καν μπορώ να φανταστώ τί άγχος θα είχε ο ίδιος ο Μάρκος που συμμετείχε σε αυτό. Να πω ότι στα μισά περίπου ο ιδιοκτήτης αποφάσισε να πουλήσει το σκάφος δίνοντάς μας περιθώριο μόλις δύο εβδομάδες να βρούμε τα χρήματα; Μιλάμε για ένα σκάφος αξίας 100.000 ευρώ που πέρα από τις άλλες εργασίες και βελτιώσεις ήθελε καινούργιο άλμπουρο και καινούργια πανιά. Να πω για τις εντάσεις που είχαμε με τον Όμιλό του και τις προειδοποιήσεις στο παρά πέντε ότι μπορεί και να αποκλειστεί από το δικαίωμα συμμετοχής σε διεθνείς διοργανώσεις; Για ποιόν λόγο, μόνο αυτοί ξέρουν. Να πω για τις συνθήκες διαβίωσης αφού – όπως οι περισσότεροι άλλωστε μινίστες – μέναμε σε ένα βαν άλλοτε πάνω στην εθνική όταν δεν μας έπαιρνε ο χρόνος κι άλλοτε μέσα σε μαρίνες; Ό,τι και να πω θα είναι λίγο, όπως λίγοι ήταν στην Ελλάδα όσοι μπορούσαν να στηρίξουν οικονομικά τον Μάρκο. Άλλωστε δεν είχε κάποιο μεγάλο όνομα να πουλήσει.
Αν κρατάω ένα πράγμα από όλη αυτή την εμπειρία δεν είναι τα τεχνικά πράγματα που έμαθα, τα μέρη που είδα – όσοι παρακολουθούν τέτοιου είδους αγώνες ή ταξιδεύουν σε αυτά λόγω επαγγέλματος καταλαβαίνουν τί εννοώ – ούτε οι μεγάλοι ιστιοπλόοι που είδα με τα μάτια γουρλωμένα λες αντίκρυζα κάποιον θεό.
Αν κρατάω ένα πράγμα αυτό δεν είναι κάτι παρά οι κουβέντες του Μάρκου πριν ακόμα βρεθώ στη Γαλλία που μου είπε ‘Θα ξεχάσεις ό,τι ήξερες για την ιστιοπλοΐα στην Ελλάδα, θα γνωρίσεις έναν άλλο κόσμο που μετά θα πας πίσω και δεν θα θες να μπείς σε σκάφος’.
Κι έτσι έγινε.
Μπορεί στο σκάφος με το οποίο έτρεχα να έκανα – να μ’ έβαζε δηλ. – να κάνω το οτιδήποτε, μου λείπει όμως η αυτοπεποίθηση και άρα πάνω σε έναν αγώνα δύσκολα – αν όχι ποτέ – θα πάρω πρωτοβουλία. Σε κάποια σκάφη που βρέθηκα με παρότρυναν να το κάνω, σε κάποια άλλα πάλι ήμουν στη φάση ‘μην αγγίζετε’ λες και είμαι 5χρονο που θα το χαλάσω.
Ως καινούργια ιστιοπλόος άκουγα για το Ράλλυ Αιγαίου και αναρωτιόμουν πόσα χρόνια εμπειρίας μπορεί να χρειάζομαι για να λάβω μέρος – εγώ και πολλοί άλλοι. Μέχρι που έλαβα μέρος λίγο καιρό αφού πήρα το δίπλωμα και διαπίστωσα ότι δεν είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που με συνεπήρε την πρώτη φορά που μπήκα σε σκάφος και αυτό που πραγματικά απόλαυσα και αποφάσισα ότι ‘αυτό θέλω να κάνω’. Εγώ και το υπόλοιπο πλήρωμα, οι περισσότεροι ήμασταν καινούργιοι, σταθήκαμε πολλοί τυχεροί που βρεθήκαμε σε ένα σκάφος ο ιδιοκτήτης του οποίου μας παρότρυνε, αντί να μας φοβίζει.
Όλα αυτά που ακούμε εδώ… ‘δύσκολο’, ‘δεν είναι για όλους’, ‘δεν μπορεί να το κάνει ο καθένας’ – όχι μόνο για τον συγκεκριμένο αγώνα, αλλά γενικά για τη θάλασσα.
Αυτά όλα στο Mini δεν υπήρχαν. Στο mini έπαιρναν μέρος παιδιά που είχαν ακριβώς τη δική μου εμπειρία, κάποιοι ίσως και λιγότερη. Κάποιοι ήταν εκεί με την προοπτική να συνεχίσουν μία επαγγελματική πορεία στην ωκεάνια ιστιοπλοΐα, οι περισσότεροι όμως συμμετείχαν έτσι, για τη χαρά της θάλασσας, για τη χαρά του ‘κάνω κάτι διαφορετικό’.
Ουδέποτε οι πρώτοι κοίταξαν αφ’ υψηλού τους δεύτερους.
Όταν τότε πηγαίναμε στα μαγαζιά να αγοράσουμε πράγματα για το σκάφος και λέγαμε ότι ήταν για το Mini, οι άνθρωποι που δούλευαν σε αυτά τα μαγαζιά, οι πωλητές, οι ιδιοκτήτες ενθουσιάζονταν κι όχι επειδή ήμασταν κάποιοι σπουδαίοι, τίποτα μεγάλα ονόματα. ‘Έχουμε ειδική έκπτωση για τους μινίστες’ μας ενημέρωναν.
Όταν δε φτάσαμε στη μαρίνα του Trinité-sur-Mer μετά από ένα από τα πιο δύσκολα ταξίδια που κάναμε κουβαλώντας από πίσω το σκάφος, μας ενημέρωσαν ότι είχαμε δικαίωμα να μείνουμε δωρεάν με το βαν μας μέσα στη μαρίνα για όσο χρόνο χρειαζόμασταν. Σύντομα εκείνος ο χώρος μετατράπηκε σε ενός είδους camping και από άλλους μινίστες. Άλλοι έμεναν σε βαν όπως εμείς, άλλοι μέσα στο σκάφος τους.
Γιατί όμως όλα αυτά; Γιατί αυτή η ιδιαίτερη αντιμετώπιση;
Οι Γάλλοι δείχνουν μια ιδιαίτερη εκτίμηση στους μινίστες. Όχι γιατί είναι ο πιο δύσκολος αγώνας. Αλίμονο, έχει κι άλλους δυσκολότερους. Αλλά γιατί ξέρουν πολύ καλά ότι το Mini Transat είναι πραγματικά ένας μοναχικός αγώνας, μία μοναχική πορεία.
Είναι το πρώτο βήμα που κάνει κανείς που θέλει να ασχοληθεί με την single hand ωκεάνια ιστιοπλοΐα. Πριν ακόμα δείξει τί μπορεί να κάνει, πριν ακόμα φτιάξει το όνομα που θα τον βοηθήσει να βρεί χορηγούς.
Και είσαι πραγματικά μόνος.
Μόνος σου φτιάχνεις το σκάφος σου, μόνος σου χειρίζεσαι την επικοινωνία σου, είσαι ο διατροφολόγος σου, είσαι ο γυμναστής σου, είσαι η τεχνική ομάδα που θα σου φέρει το σκάφος στην πένα για να μπείς μέσα και να ξεκινήσεις. Και μόνος σου από το πουθενά, ένας άγνωστος, ψάχνεις να βρείς χορηγούς γιατί το κόστος είναι μεγάλο. Μεγάλο όπως ‘αγοράζεις διαμέρισμα’.
Και φυσικά είσαι μόνος από φίλους και οικογένεια. Οι οποίοι ζουν τη δική τους αγωνία όταν σε παρακολουθούν επί δύο χρόνια να ταξιδεύεις μόνος χωρίς όργανα στην ουσία, μόνο στίγμα έχεις, και να διανύεις 500 και 1.000 μίλια σε μερικές από τις πιο απαιτητικές θάλασσες της Ευρώπης για να ξενυχτήσουν αργότερα επί μέρες ακολουθώντας την πορεία σου μέσω υπολογιστή, μία πορεία 6.500 και πλέον ναυτικών μιλίων.
Θυμάμαι σε μία τέτοια διαδρομή, τη μόνη που επιτρεπόταν να είχες μαζί κινητό, με είχε πάρει ο Μάρκος αργά μέσα στη νύχτα και μου είπε ‘δεν ξε΄ρεις τί κύμα έχει, φοβάμαι ότι το σκαφάκι δεν θα αντέξει, θα σπάσει. Έχω ετοιμάσει το liferaft, πάω κι ό,τι γίνει’. Σηκώθηκα, έφτιαξα καφέ, μπήκα στο marine traffic να τον παρακολουθώ κι όλη νύχτα σκεφτόμουν τί θα έλεγα στους δικούς του αν το ‘πάω κι ό,τι γίνει’ δεν ήταν αυτό που έπρεπε.
Την ίδια αυτή αγωνία τη ζήσαμε ξανά όταν ξεκίνησε ο αγώνας και κάποια στιγμή το στίγμα έδειχνε το σκάφος να πηγαίνει ανάποδα. Δεν έχεις επικοινωνία, δεν ξέρεις τί συμβαίνει κι ευτυχώς το πρόβλημα που είχε τότε ήταν μικρό. Γιατί στο Mini αν δεν έχει να κάνει με τη σωματική σου ακεραιότητα, ό,τι και να σου συμβεί είναι μικρό. Το συνειδητοποιείς όταν παίρνεις στα χέρια σου τη λίστα του φαρμακείου.
Όταν ο Sericano σε εκείνη τη διοργάνωση χτύπησε κάποιο αντικείμενο και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και να βγεί στo Cabo Verde, το πρόβλημα ήταν μικρό. Κι όταν ακόμα δεν ήξερε πώς και με τί χρήματα θα φέρει το σκάφος πίσω στην Ευρώπη, το πρόβλημα ήταν μικρό γιατί εκείνος ήταν καλά. Για την ιστορία μόνο θα πω ότι ήταν τυχερός μέσα στην ατυχία του. Και αυτό γιατί εκεί βρέθηκε τις ίδιες μέρες, επίσης με πρόβλημα, και ο Alex Thomson κι έτσι τα σκάφη και των δύο γύρισαν μαζί ως την Αγγλία.
Όταν της Irina της έσπασε το άλμπουρο λίγα ναυτικά μίλια πριν τον τερματισμό κι εγκατέλειψε, το πρόβλημα ήταν μικρό. Δεν εγκατέλειψε γιατί έσπασε το άλμπουρο. Ήξερε τί να κάνει και συνέχισε να ταξιδεύει. Εγκατέλειψε γιατί δεν θα της έφτανε το νερό και το φαγητό να τερματίσει. Να έχεις διανύσει χιλιάδες μίλια, ένα ολόληρο ωκεανό, και τελευταία στιγμή να αναγκάζεσαι να εγκαταλείψεις! Πόσο δύσκολο;;;
Όταν όλα τα άλλα παιδιά που αντιμετώπισαν πρόβλημα κι άλλος αναγκάστηκε και εγκατέλειψε στην Πορτογαλία και άλλον τον διέσωσε ελικόπτερο, το πρόβλημα ήταν μικρό. Πολύ απλά γιατί ήταν σώοι και μπόρεσαν να γυρίσουν στις οικογένειές τους και τους φίλους τους.
Συγκρίνεις ανόμοια πράγματα, θα πουν κάποιοι.
Καθόλου ανόμοια. Ο πρωταθλητισμός δεν έχει τίποτα να κάνει με τη σημαία που θα υψώσεις ψηλά, ούτε με το κύπελλο ή το μετάλλιο. Αυτά δεν είναι παρά το τελευταίο συμβολικό κομμάτι μίας επίπονης πορείας να ξεπεράσεις κάθε φορά τον εαυτό σου, να πειθαρχήσεις στον στόχο και να καταφέρεις να αντιμετωπίσεις και να ξεπεράσεις τις όποιες δυσκολίες. Κι η δυσκολία μπορεί να είναι μία ζημιά, μπορεί να είναι να βλέπεις στο σκάφος σου να βουλιάζει, μπορεί όμως να είναι και να βρεθείς σε ένα νησί στο πουθενά και να μην έχεις πάνω σου λεφτά να φας, όχι να μην έχεις να πάρεις την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε εξοπλισμό.
Αν μη τί άλλο είναι ακριβώς αυτή η ουσία του αθλήματος της ιστιοπλοΐας όπου ο στίβος – είτε τρίγωνο είτε ανοιχτή θάλασσα – δεν είναι ποτέ ο ίδιος. Κανένας δεν σου εγγυάται τί συνθήκες θα αντιμετωπίσεις την ημέρα που θα βγείς στη θάλασσα. Κι ό,τι κι αν είναι αυτό, όταν είσαι εκεί έξω πρέπει να βρείς τρόπο να το αντιμετωπίσεις. Είσαι τυχερός αν δεν είσαι στη μέση του πουθενά, γιατί και το χειρότερο να σου συμβεί, θα μπορέσεις να βρείς βοήθεια. Ή τουλάχιστον έχεις αυτή την ελπίδα.
Το Mini Transat δεν έχει νικητές και ηττημένους. Δεν έχει πρώτο, δεύτερο, τρίτο. Για αυτό και η ‘απονομή’ γίνεται ‘κεκλεισμένων των θυρών’. Όλη η ουσία του αγώνα είναι ο τερματισμός. Να δείξεις ότι έχεις το σθένος και την ωριμότητα να αντιμετωπίσεις ό,τι σου συμβεί και να επιβιώσεις κυριολεκτικά και μεταφορικά μέχρι τον τερματισμό.
Στη θάλασσα και τον πρωταθλητισμό τη στιγμή που θα κλάψεις, θα τα χάσεις όλα. Αν δεν συνέλθεις γρήγορα να πάρεις πάλι τον έλεγχο, είσαι πραγματικά καταδικασμένος. Τη στιγμή που όλα θα σου πάνε στραβά, τη στιγμή που θα σου περάσει από το μυαλό να εγκαταλείψεις και θα πείς ‘Όχι, εγώ θα συνεχίσω’, αυτό είναι πρωταθλητισμός.
Τη στιγμή που βλέπεις ότι όλοι σε περνούν και ξέρεις ήδη ότι δεν θα λάβεις θέση, αλλά συνεχίζεις. Αυτό είναι πρωταθλητισμός. Να μην τα παρατάς.
Αλλιώς πάρε μέρος σε έναν αγώνα που ξέρεις ότι θα βγείς πρώτος. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι.
Όσο ανθρώπινο και αν είναι να πείς ‘δεν μπορώ άλλο, τα παρατάω’, άλλο τόσο θλιβερό είναι να δηλώνεις πρωταθλητής και την ίδια στιγμή να ακυρώνεις ο ίδιος τον εαυτό σου και την προσπάθειά σου μεταθέτωντας την ευθύνη της δικής σου αδυναμίας στους άλλους. Τότε γιατί είσαι εκεί; Τί κάνεις;
Όταν ο Ian Lipinski συμμετείχε στο Mini Transat του 2013 έχασε το σκάφος του έξω από την Πορτογαλία. Τον ίδιο τον διέσωσε ένα διερχόμενο εμπορικό πλοίο. Δεν το έβαλε κάτω και στην επόμενη διοργάνωση ήρθε πρώτος στα série. Όταν τον κάλεσαν από την Crédit Mutuel να του προτείνουν συνεργασία δεν του είπαν ‘γιατί ήρθες πρώτος’, αλλά ‘γιατί μας άρεσε που δεν το έβαλες κάτω’.
Αυτό είναι πρωταθλητισμός. Το σθένος και η αξιοπρέπεια που θα σε κρατήσουν όρθιο να καταφέρεις να φτάσεις τον στόχο σου. Η πορεία, όχι η θέση.
Το τελευταίο μεγάλο διάστημα στην ιστιοπλοΐα προβάλλονται άτομα που παρά τη θέση δείχνουν να μην έχουν καμμία σχέση με την ουσία του πρωταθλητισμού. Κι η εικόνα αυτή προβάλλεται ως πρότυπο.
Σε κάνει να αναρωτιέσαι για το μέλλον.
Γιατί όταν ο πρωταθλητισμός ταυτίζεται με τη θυματοποίηση, τότε χάνει το νόημα του και δεν υπάρχει κανένας λόγος να το δοκιμάσει κάποιος.
Ευγενία Μέντη